İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi) Davası Nedir?
İzale-i şuyu, yani ortaklığın giderilmesi davası, paylı ya da elbirliği mülkiyetine konu olan bir mal üzerinde, paydaşlar arasında çıkan anlaşmazlık durumunda başvurulan bir hukuki yoldur. Bu dava, taşınır veya taşınmaz mallar üzerinde birden fazla kişinin mülkiyet hakkına sahip olduğu durumlarda, paydaşlardan birinin malın paylaşılmasını talep etmesi üzerine açılır.
Dikkat edilmesi gereken önemli bir husus: Ortaklığın giderilmesi davaları 01/09/2023 tarihinden itibaren (dava şartı) arabuluculuğa tabi kılınmıştır. Yani bu davalar açılmadan önce arabuluculuğa başvurulması dava şartıdır. Bunun sonucu olarak da arabuluculuğa başvurulmadan doğrudan ortaklığın giderilmesi davası açılması halinde bu dava reddedilecektir. Arabuluculuk sürecinin iyi yönetilmesi çok önemlidir. Çünkü bu süreçte varılan anlaşmalar ilam (mahkeme kararı) niteliğinde olup sonradan değiştirilmesi, cayılması, dava açarak veya farklı şekilde geçersiz kılınması mümkün olmamaktadır. Maddi, manevi zarara uğramamak, istenmeyen sonuçlardan uzak durmak adına alanında deneyimli bir avukat ile bu süreci yürütmek herkesin yararınıza olacaktır.
İzale-i Şuyu Davasının Hukuki Dayanağı
Türk Medeni Kanunu’nun 698. maddesine göre, paylı mülkiyete konu olan bir malın paylaşılmasını istemek, paydaşların hakkıdır. Ancak bu hakkın kullanılması, bazı durumlarda sınırlamalara tabi tutulabilir. Örneğin, hukuki bir işlem gereği paylı mülkiyetin devam etmesi zorunluysa veya malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması gibi sebeplerle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunuyorsa, paylaşma talebi sınırlanabilir.
İzale-i Şuyu Davasında Aranan Şartlar
İzale-i şuyu davasının açılabilmesi için belirli şartlar aranır. Öncelikle, paylı veya elbirliği mülkiyete tabi bir malın mevcut olması gerekir. Bu mal, taşınmaz, araç, altın, hisse senedi gibi varlıklar olabilir. Ayrıca, davacı, davayı açarken tüm paydaşları davaya dahil etmelidir. Dava konusu mala ait bilgilerin doğru ve eksiksiz olarak dosyaya sunulması da şarttır. Örneğin, taşınmaz bir malın ortaklığının giderilmesi talep ediliyorsa, parsel bilgisi, araç ise plakası gibi detaylar belirtilmelidir. Mal üzerinde ortaklık olduğunu gösteren belgeler de dava dosyasına eklenmelidir. Hukuki bir işlem veya malın belirli bir amaca özgülenmiş olması nedeniyle mülkiyetin devam ettirilmesi gibi bir zorunluluk bulunmamalıdır.
Ortaklığın Giderilmesi Davası Hangi Durumlarda Açılamaz?
İzale-i şuyu davası, genel olarak her zaman açılabilen bir dava türüdür ve zamanaşımına tabi değildir. Ancak bazı hukuki sınırlamalar nedeniyle bu dava açılamaz. Türk Medeni Kanunu’na göre, paylı mülkiyetin devam etmesi gerektiği durumlarda, uygun olmayan zamanlarda ya da paylı malın belirli bir amaca özgülenmiş olması halinde izale-i şuyu davası açılamaz. Örneğin, aile konutu şerhi bulunan bir taşınmazda, bu şerh kaldırılmadıkça ortaklığın giderilmesi talep edilemez. Ayrıca, taşınmazın kentsel dönüşüm alanında yer alması ya da kiracı bulunması gibi durumlar, dava açma hakkını sınırlamaz.
İzale-i Şuyu Davasını Kimler Açabilir?
Bu dava, paylı veya elbirliği mülkiyete konu bir malın paydaşı olan kişiler tarafından açılabilir. Davayı açan paydaş, diğer tüm paydaşlara karşı dava açmak zorundadır. Paydaşlardan biri yaşamını yitirmişse, davaya o paydaşın mirasçıları dahil edilmelidir.
İzale-i Şuyu Davasında Yargılama Süreci
İzale-i şuyu davaları, Sulh Hukuk Mahkemeleri’nde görülür ve genellikle basit yargılama usulü uygulanır. Mahkeme, aynen taksim (paylaştırma) veya satış yoluyla ortaklığın giderilmesine karar verebilir. Eğer malın aynen bölüşülmesi mümkün değilse, malın satılarak bedelinin paylaştırılması yönünde karar verilir. Ayrıca, yargılama giderleri ve vekalet ücretleri, taraflara payları oranında yükletilir.
Ortaklığın Giderilmesinde Aynen Taksim
Aynen taksim suretiyle ortaklığın giderilmesi, malın aynen bölünerek paydaşlara paylaştırılması anlamına gelir. Ancak bu yol, malın değeri önemli ölçüde azalmadan bölünebilir olması durumunda tercih edilir. Paydaşlardan biri bu yöntemi talep ederse, mahkeme malın aynen taksim yoluyla bölünmesinin mümkün olup olmadığını bilirkişi aracılığıyla araştırır.
Ortaklığın Giderilmesinde Satış Yolu
Eğer malın aynen taksimi mümkün değilse, malın satılması suretiyle ortaklık giderilir. Satış, genellikle açık artırma yoluyla yapılır. Ancak tüm paydaşların rıza göstermesi halinde, satış sadece paydaşlar arasında gerçekleştirilebilir.
Kat Mülkiyetine Geçiş Suretiyle Ortaklığın Giderilmesi
Kat mülkiyeti tesis edilerek ortaklığın giderilmesi, taşınmazların paylaştırılmasında uygulanan bir diğer yöntemdir. Bu yöntemin uygulanabilmesi için taşınmazın kat mülkiyetine uygun olması gerekir. Mahkeme, kat mülkiyeti tesis edilebilmesi için gerekli şartların sağlanıp sağlanmadığını araştırır.
İzale-i Şuyu Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Ortaklığın giderilmesine ilişkin davalar, Sulh Hukuk Mahkemeleri’nde görülür. Taşınmaz mallara ilişkin davalarda, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir. Taşınır mallarda ise Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda belirtilen genel yetki kuralları uygulanır.